Een punthoofd van de komma’s

Punt, komma, puntkomma – wanneer gebruik je wat? Soms krijg je er een punthoofd van! Ik help je op weg in dit stukje.

 

Een punt betekent het einde van een zin. Meer niet.
“Zwarte Piet is niet meer zwart.”
Als je de zin voorleest, merk je dat je stem iets omlaag gaat bij het einde van de zin.

 

Een komma geeft een pauze aan. Er komt nog iets na de zin.
“Zwarte Piet is niet meer zwart, maar groen of blauw of geel.”
Lees voor – merk je dat je stem niet omlaag gaat bij zwart? En dat je het woord ‘zwart’ wat langer maakt? Dat komt door de komma. Die rekt de zin een beetje uit.

 

Sommige mensen vinden twee keer ‘of’ niet mooi. Dan schiet de komma te hulp.
“Zwarte Piet is niet meer zwart, maar groen, blauw of geel.”

 

Komma’s zijn ook handig en zelfs dringend nodig:

• als er twee persoonsvormen na elkaar staan.

“Dat Zwarte Piet niet meer zwart is, vinden veel mensen verwarrend.”

 

• na een voegwoord. Dat zijn woorden zoals maar, hoewel, omdat, terwijl.

“Zwarte Piet is niet meer zwart, omdat dat racistisch is.”

“Zwarte Piet is niet meer zwart, hoewel veel mensen dat verwarrend vinden.”

 

Tussenzin
Met komma’s kun je ook mooie tussenzinnen maken.
“Zwarte Piet is niet meer zwart, daar was veel discussie over, en de uitkomst is dat hij nu groen, blauw of geel is.”
Hé, een komma voor ‘en’? Dat mag toch niet? Van mij wel.

 

Betekenis
De komma kan de betekenis van een zin veranderen.
“Zwarte Pieten, die Sints knecht zijn, raken uit de gratie.”
“Zwarte Pieten die Sints knecht zijn, raken uit de gratie.”
Wat is het verschil? In de eerste zin raken alle Zwarte Pieten uit de gratie.
De tussenzin vertelt alleen iets over de Pieten. Namelijk dat ze de knecht van Sint zijn. In de tweede zin raken alleen de Zwarte Pieten die Sints knecht zijn uit de gratie.
Hoe weet je dat nou? Gewoon, hardop voorlezen met een pauze na de komma. Dan hoor je het vanzelf.

 

Wat moeten we nou met die gekke puntkomma? Een puntkomma is een tussenvorm. Een einde, maar niet helemaal. Merk het subtiele verschil tussen deze twee zinnen:
“Zwarte Piet is niet meer zwart; de burgemeester van Amsterdam vindt dat een goed idee.”
“Zwarte Piet is niet meer zwart. De burgemeester van Amsterdam vindt dat een goed idee.”

De eerste zin heeft een zacht einde in het midden en loopt dan verder. Dat suggereert een verband. De tweede zin komt veel stelliger over. Het kan allebei, ’t is maar wat je wilt en welke nuance je kiest. Geen ijzeren wetten dus voor de puntkomma, maar afgaan op je taalgevoel. Of op je taalknobbel (dat is dus die punt op je hoofd).

 

PS: En weet je het helemaal niet meer, ga dan naar www.onzetaal.nl/taaladvies. Of naar beterspellen.nl. Of vraag tekstschrijver Eveline om hulp!